Phong Thấp: Triệu Chứng, Nguyên Nhân Và Cách Điều Trị

Phong thấp, một căn bệnh gây đau nhức và khó chịu cho người bệnh, không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống mà còn có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm. Vậy phong thấp là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị bệnh ra sao? Hãy cùng Dữ Liệu Y Tế tìm hiểu chi tiết trong bài viết này.

Định nghĩa

Phong thấp, hay còn gọi là viêm khớp dạng thấp, là một bệnh lý tự miễn mạn tính, trong đó hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công nhầm vào các mô khỏe mạnh, chủ yếu là màng hoạt dịch của khớp. Điều này gây viêm, sưng, đau, và cứng khớp, lâu dần dẫn đến tổn thương sụn khớp và biến dạng khớp.

Nguyên nhân

Mặc dù nguyên nhân chính xác của phong thấp chưa được xác định rõ ràng, các yếu tố sau đây được cho là góp phần gây ra bệnh:

• Yếu tố di truyền: Một số gen có thể làm tăng nguy cơ phát triển bệnh phong thấp.
• Hệ miễn dịch: Phong thấp là một bệnh tự miễn, xảy ra khi hệ miễn dịch tấn công nhầm vào các mô khỏe mạnh.
• Yếu tố môi trường: Sự tiếp xúc với một số tác nhân từ môi trường như vi khuẩn hoặc virus có thể khởi phát bệnh ở những người có nguy cơ cao.
• Giới tính và độ tuổi: Phong thấp thường gặp ở nữ giới hơn nam giới và phổ biến nhất ở người từ 40-60 tuổi.

Triệu chứng

Phong thấp có thể gây ra nhiều triệu chứng khó chịu, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Các triệu chứng thường gặp bao gồm:

• Đau và sưng khớp: Khớp bị viêm thường sưng đỏ, đau nhức, nhất là vào buổi sáng hoặc sau khi nghỉ ngơi lâu.
• Cứng khớp: Người bệnh cảm thấy khớp cứng, khó vận động, đặc biệt vào buổi sáng.
• Mệt mỏi: Phong thấp thường khiến người bệnh cảm thấy mệt mỏi, suy nhược cơ thể.
• Sốt nhẹ: Một số trường hợp có thể kèm theo sốt nhẹ do cơ thể phản ứng với viêm nhiễm.

Biến chứng

Nếu không được chữa trị đúng lúc và đúng phương pháp, phong thấp có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng, tác động lớn đến sức khỏe và làm giảm đáng kể chất lượng cuộc sống:

• Biến dạng khớp: Viêm khớp kéo dài gây tổn thương sụn khớp và xương dưới sụn, dẫn đến biến dạng khớp, hạn chế vận động.
• Loãng xương: Bệnh nhân phong thấp có nguy cơ loãng xương cao hơn người bình thường.
• Các bệnh lý tim mạch: Viêm mạn tính có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch như xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim.
• Tổn thương các cơ quan khác: Bệnh phong thấp có thể ảnh hưởng đến các cơ quan khác như phổi, mắt, da…

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Người bệnh nên đến gặp bác sĩ nếu:

• Triệu chứng đau và sưng khớp kéo dài, không có dấu hiệu thuyên giảm.
• Cảm giác cứng khớp vào buổi sáng kéo dài trên 30 phút mỗi ngày.
• Xuất hiện các triệu chứng khác như sốt, mệt mỏi, hoặc khó thở.
• Khớp có dấu hiệu biến dạng hoặc mất chức năng vận động.

Việc chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời có thể giúp người bệnh tránh được những biến chứng nguy hiểm và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Chẩn đoán

Để chẩn đoán bệnh phong thấp, bác sĩ sẽ dựa vào các yếu tố sau:

• Tiền sử bệnh: Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng, tiền sử bệnh của bạn và gia đình.
• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ kiểm tra các khớp bị ảnh hưởng, đánh giá mức độ đau, sưng, cứng khớp, và khả năng vận động.
• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu giúp phát hiện các dấu hiệu viêm nhiễm, kháng thể đặc hiệu cho bệnh phong thấp.
• Chụp X-quang: Chụp X-quang giúp đánh giá mức độ tổn thương khớp.

Phòng ngừa

Hiện nay chưa có phương pháp phòng ngừa bệnh phong thấp hoàn toàn. Tuy nhiên, bạn có thể giảm nguy cơ mắc bệnh bằng cách:

• Không hút thuốc lá: Hút thuốc lá làm tăng nguy cơ mắc bệnh phong thấp và làm bệnh tiến triển nặng hơn.
• Chế độ ăn uống lành mạnh: Ăn nhiều rau củ quả, hạn chế đồ ăn chế biến sẵn, đồ ăn nhiều dầu mỡ, đường.
• Tập thể dục thường xuyên: Vận động giúp tăng cường sức khỏe, duy trì cân nặng hợp lý, giảm áp lực lên khớp.
• Bảo vệ khớp: Tránh các chấn thương khớp, sử dụng các dụng cụ bảo hộ khi lao động nặng nhọc.

Phương pháp điều trị

Điều trị phong thấp (viêm khớp dạng thấp) bao gồm nhiều phương pháp, từ thuốc Tây y, thảo dược Đông y cho đến các biện pháp hỗ trợ tại nhà. Mục tiêu của các phương pháp này là giảm đau, kiểm soát viêm, bảo vệ chức năng khớp và cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh. Dưới đây là các phương pháp điều trị phong thấp chi tiết.

Mẹo tại nhà

Các biện pháp tại nhà thường có tác dụng hỗ trợ giảm nhẹ triệu chứng và tạo cảm giác thoải mái cho người bệnh.

• Chườm nóng và lạnh: Chườm nóng giúp giãn cơ, tăng cường tuần hoàn máu và giảm đau do căng cơ. Chườm lạnh có tác dụng giảm viêm, giảm sưng, giúp người bệnh dễ chịu hơn trong những cơn đau cấp tính.
• Tập thể dục nhẹ nhàng: Các bài tập nhẹ như yoga, bơi lội và đi bộ có thể cải thiện sự linh hoạt của khớp, giảm căng thẳng và cải thiện sức khỏe toàn diện. Tập thể dục giúp duy trì sức mạnh cơ bắp xung quanh khớp, giảm áp lực lên khớp bị viêm và ngăn ngừa biến chứng lâu dài.
• Massage và giãn cơ: Massage nhẹ nhàng và giãn cơ có thể làm tăng lưu lượng máu, giảm căng cơ và giảm đau. Tuy nhiên, cần lưu ý tránh massage quá mạnh ở các khu vực viêm cấp tính.

Tây y

Tây y cung cấp nhiều lựa chọn điều trị giúp kiểm soát triệu chứng viêm khớp dạng thấp, bao gồm thuốc chống viêm, thuốc ức chế miễn dịch và liệu pháp sinh học.

• Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs): NSAIDs như ibuprofen, naproxen có tác dụng giảm đau, giảm viêm bằng cách ức chế enzyme cyclooxygenase (COX). Thuốc NSAIDs thường được chỉ định để giảm các triệu chứng đau và sưng khớp, nhưng không ngăn chặn được tổn thương khớp.
• Corticosteroid: Các loại corticosteroid như prednisone có tác dụng giảm viêm nhanh chóng và ức chế phản ứng miễn dịch. Tuy nhiên, do có nhiều tác dụng phụ, corticosteroid chỉ nên dùng trong thời gian ngắn hoặc khi bệnh đang trong giai đoạn bùng phát nặng. Việc sử dụng corticosteroid lâu dài có thể dẫn đến loãng xương, tăng huyết áp và suy giảm hệ miễn dịch.
• Thuốc chống thấp khớp tác dụng chậm (DMARDs): Các loại DMARDs như methotrexate, sulfasalazine và hydroxychloroquine có tác dụng ức chế hệ miễn dịch, làm chậm tiến triển của bệnh và ngăn ngừa tổn thương khớp. Đây là nhóm thuốc chủ lực trong điều trị phong thấp vì khả năng giảm viêm và bảo vệ khớp về lâu dài. Tuy nhiên, DMARDs có thể gây tác dụng phụ như buồn nôn, giảm bạch cầu và ảnh hưởng đến gan.
• Liệu pháp sinh học: Liệu pháp sinh học sử dụng các kháng thể đơn dòng để ức chế các cytokine gây viêm như TNF-alpha, IL-6. Các thuốc sinh học như etanercept, adalimumab và tocilizumab được tiêm dưới da hoặc truyền tĩnh mạch và thường được chỉ định cho các trường hợp phong thấp nặng hoặc không đáp ứng với DMARDs. Liệu pháp sinh học mang lại hiệu quả cao nhưng chi phí điều trị thường rất cao và có thể gây ra tác dụng phụ như nhiễm trùng nghiêm trọng.
• Thuốc ức chế Janus kinase (JAK): Thuốc ức chế JAK như tofacitinib và baricitinib là những loại thuốc uống, hoạt động bằng cách ức chế enzyme Janus kinase, từ đó ngăn chặn quá trình viêm. Đây là nhóm thuốc mới, hiệu quả cao nhưng cũng đi kèm nguy cơ tác dụng phụ nghiêm trọng như tăng nguy cơ nhiễm trùng và huyết khối.

Phẫu thuật:

Trong trường hợp khớp bị tổn thương nặng, gây biến dạng, hạn chế vận động nghiêm trọng, và các phương pháp điều trị nội khoa không hiệu quả, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật. Các phương pháp phẫu thuật bao gồm:

• Nội soi khớp: Để loại bỏ các mô viêm, sửa chữa sụn khớp, hoặc cắt bỏ màng hoạt dịch.
• Thay khớp: Thay thế khớp bị tổn thương bằng khớp nhân tạo.
• Cắt bao khớp: Cắt bỏ một phần bao khớp để giải phóng chèn ép, giảm đau.
• Chỉnh trục khớp: Cắt xương và chỉnh lại trục của khớp để cải thiện chức năng vận động.

Đông y

Đông y trong điều trị phong thấp chủ yếu dựa trên nguyên tắc cân bằng âm dương, tăng cường khí huyết và giảm đau. Phương pháp này bao gồm các bài thuốc thảo dược, châm cứu và xoa bóp bấm huyệt.

• Các bài thuốc thảo dược: Đông y sử dụng các loại thảo dược có tính chất kháng viêm và giảm đau như hoàng kỳ, đương quy, tần bì, cốt toái bổ, ngưu tất và thiên niên kiện. Các bài thuốc thường được kê đơn dựa trên tình trạng sức khỏe cụ thể của từng bệnh nhân, giúp tăng cường khí huyết, giảm viêm và bảo vệ khớp.
• Châm cứu: Châm cứu là phương pháp điều trị không xâm lấn, kích thích các huyệt đạo trên cơ thể để tăng cường tuần hoàn máu, giảm đau và thư giãn các cơ quanh khớp. Nghiên cứu cho thấy châm cứu có thể giúp cải thiện tình trạng đau mãn tính và tăng cường sức khỏe tổng thể.
• Xoa bóp và bấm huyệt: Xoa bóp và bấm huyệt là phương pháp dùng tay để tác động lên các huyệt đạo, giúp giảm căng thẳng cơ bắp, cải thiện tuần hoàn máu và giảm đau tại chỗ. Kỹ thuật này thường được kết hợp với các bài thuốc thảo dược và châm cứu để tăng cường hiệu quả điều trị.

Bệnh phong thấp là một bệnh mạn tính, đòi hỏi người bệnh phải kiên trì điều trị và theo dõi lâu dài. Việc kết hợp các phương pháp điều trị, tuân thủ phác đồ của bác sĩ, và duy trì lối sống lành mạnh sẽ giúp kiểm soát bệnh hiệu quả, cải thiện chất lượng cuộc sống.