Colchicine là thuốc gì? Công dụng, liều dùng, tác dụng phụ và những lưu ý khi sử dụng

Colchicine là loại thuốc có công dụng đặc hiệu đối với bệnh gout. Vậy cơ chế tác động của thuốc đối với bệnh gút như thế nào, cách sử dụng ra sao? Và trong quá trình sử dụng, người bệnh có gặp phải tác dụng phụ nào không, hay cần lưu ý những gì để có hiệu quả tốt nhất? 

Colchicine là thuốc gì?

Colchicine là loại thuốc có nguồn gốc từ thực vật, thường được dùng để điều trị bệnh gout và một số tình trạng viêm trên cơ thể người. Thuốc colchicine làm giảm phản ứng viêm với tinh thể urat và đem đến hiệu quả trong việc điều trị bệnh bằng cách ức chế sự di chuyển, cũng như sự bám dính của bạch cầu trung tính tại ổ viêm. 

Tuy nhiên, nếu không được sử dụng đúng cách, colchicine có thể gây nguy hiểm cho người bệnh do có độc tính nghiêm trọng.

Colchicine có các dạng thuốc và hàm lượng như sau:

• Dạng viên nén với các hàm lượng: 0,25mg; 0,5mg; 0,6mg và 1 mg. 
• Dạng dung dịch được dùng bằng cách tiêm qua tĩnh mạch.

Chỉ định dùng colchicine

Colchicine được chỉ định dùng trong các trường hợp cụ thể sau:

Ðợt cấp của bệnh gút

Công dụng chính của thuốc colchicine là làm giảm đau trong các đợt gút cấp. Tuy nhiên, nếu chỉ dùng ngắn ngày thì thuốc phenylbutazone hay indomethacin cũng có tác dụng tương tự như colchicine và thậm chí là được dung nạp tốt hơn. 

Ngoài ra, loại thuốc này còn được dùng để chẩn đoán bệnh khớp do gút bằng cách:  Nếu người bệnh sử dụng Colchicin và có đáp ứng tốt với thuốc thì chứng tỏ có tinh thể urat. Thông thường loại tinh thể này khó bị phát hiện, nhất là khi chúng chỉ bị ở các khớp nhỏ.

Phòng tái phát viêm khớp do gout và điều trị gout dài ngày

Với liều thường dùng hoặc điều trị dài ngày thì colchicine lại được dung nạp tốt hơn và có hiệu quả hơn so với phenylbutazon hay indomethacin. Bên cạnh đó, thuốc colchicine thường được sử dụng kết hợp với probenecid để tăng khả năng dự phòng viêm khớp do gout.

Việc điều trị bệnh gout dài ngày bằng các thuốc làm giảm giảm urat niệu và acid uric huyết cần phải được tiến hành sau quá trình sử dụng colchicin hoặc với các thuốc chống viêm không steroid ít nhất là một tháng, nhằm mục đích tránh các cơn gout cấp xảy ra do sự huy động các urat.

Bên cạnh đó, việc sử dụng các thuốc giảm acid uric huyết chỉ được tiến hành sau khi điều trị khỏi đợt gout cấp ít nhất là 15 ngày. Sau đó, việc trị liệu sẽ kết hợp với thuốc colchicine (liều 1mg/ngày) trong khoảng 1 – 6 tháng. 

Một số trường hợp khác

Ngoài điều trị gout, thuốc còn được sử dụng trong một số trường hợp khác như:

• Viêm khớp trong sarcoidose, viêm sụn khớp cấp có canxi hóa, viêm khớp kèm thêm nốt u hồng ban.
• Dùng đề phòng ngừa trong giai đoạn đầu của trị liệu với allopurinol và một số thuốc tăng đào thải acid uric.
• Có thể dùng colchicine để trị liệu dài ngày ở trường hợp bị xơ hóa đường mật nguyên phát (giúp giảm tỷ lệ tử vong), hoặc những người bị xơ gan. Việc sử dụng này dựa trên khả năng ức chế tổng hợp protein của colchicine, nhất là sự tổng hợp collagen. 
• Ngoài ra, colchicine còn được dùng để điều trị bệnh sốt chu kỳ.

Chống chỉ định

Dưới đây là những đối tượng không nên sử dụng thuốc để tránh những tác động không mong muốn tới cơ thể:

• Người bị mẫn cảm với bất cứ thành phần có trong thuốc.
• Những người bị rối loạn các tế bào máu.
• Phụ nữ đang mang thai.
• Những trường hợp bị suy thận nặng và người đang chạy thận nhân tạo.
• Bệnh nhân bị suy gan nặng.
• Những người đang bị suy gan, suy thận và đang sử dụng thuốc ức chế CYP3A4 hoặc p glycoprotein cũng không nên sử dụng thuốc.

Cách sử dụng colchicine và liều lượng

Với mỗi mục đích dùng colchicine để trị bệnh, cách sử dụng và liều lượng sẽ có những lưu ý khác nhau. Cụ thể:

Dùng colchicine để điều trị cơn gout cấp

Người bệnh cần tuân thủ chỉ dẫn của bác sĩ một cách cẩn thận. Colchicine sẽ hoạt động tốt nhất nếu người bệnh sử dụng ngay khi có dấu hiệu đầu tiên của cơn đau. 

Liều dùng: Lúc đầu, liều dùng là 0,5 – 1,2mg, về sau uống 0,50 – 0,60mg cách 1 – 2 giờ, hoặc uống 1 – 1,2mg cách 2 giờ. Cho đến khi tình trạng đau đã hết hoặc người bệnh có dấu hiệu bị nôn hay tiêu chảy. Trong một đợt điều trị, trung bình tổng liều colchicin sử dụng là 4 – 6mg. 

Tình trạng sưng và đau khớp thường giảm sau 12 giờ dùng thuốc và hết hẳn sau từ 48 – 72 giờ. Nếu sử dụng đợt tiếp theo thì phải uống cách lần trước đó từ 2 – 3 ngày.  Nếu không tuân thủ điều này có thể khiến thuốc bị tích tụ trong cơ thể.  

Tuy nhiên, liều lượng có thể thay đổi tùy theo tình trạng bệnh của từng người. Vì vậy, nếu bạn hoặc người thân đang uống thuốc này để ngăn chặn các cơn gút cấp tính hoặc viêm màng ngoài tim, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ về liều lượng và có cách sử dụng phù hợp nhất.

Dùng colchicine để giảm đau gây ra bởi sốt Địa Trung Hải gia đình

Với trường hợp này, liều dùng thông thường là từ 1,2 – 2,4mg mỗi ngày, chia thành hai lần uống. Ngoài ra, nếu có tác dụng phục, bác sĩ có thể hiệu chỉnh liều để kiểm soát các triệu chứng của bệnh được tốt hơn.

Liều lượng sử dụng colchicine sẽ được dựa trên tình trạng sức khỏe của người bệnh, những loại thuốc khác hoặc thực phẩm mà người bệnh đang dùng và đáp ứng điều trị. Bên cạnh đó, để giảm nguy cơ bị tác dụng phụ, người bệnh không nên thay đổi liều lượng, không sử dụng thường xuyên hơn, hoặc tự ý rút ngắn thời gian sử dụng thuốc. Các tác dụng phụ nghiêm trọng có thể xảy nếu bạn không tuân thủ cách sử dụng và liều quy định được chỉ định.

Khi sử dụng colchicine thường xuyên

Khi dùng loại thuốc này thường xuyên, bạn nên sử dụng vào cùng một thời điểm mỗi ngày, để tăng hấp thu và hiệu quả của thuốc. Đồng thời cũng giúp người bệnh ghi nhớ việc uống thuốc được tốt hơn.

Ngoài ra, bạn cũng cần tránh ăn bưởi chùm hoặc uống nước từ loại quả này khi đang điều trị bệnh bằng colchicine, trừ trường hợp có sự chỉ định khác từ bác sĩ. Nguyên nhân là vì bưởi chùm có thể làm tăng nồng độ thuốc trong máu. Hãy tham khảo ý kiến từ dược sĩ hoặc bác sĩ để có được thông tin cụ thể, chính xác nhất.

Tác dụng phụ của colchicine

Cũng như nhiều loại thuốc tân dược khác, việc sử dụng colchicine trong điều trị có thể gây ra một số tác dụng phụ không mong, điển hình như:

• Bị đau hoặc yếu cơ.
• Đau đầu.
• Tê tay hoặc có cảm giác ngứa ran ở ngón chân, ngón tay.
• Buồn nôn, nôn mửa.
• Môi, lưỡi, hoặc bàn tay xuất hiện các vết nhạt hoặc xám.
• Ớn lạnh, sốt, đau nhức cơ thể, và một số triệu chứng của bệnh cúm.
• Trong nước tiểu có thể xuất hiện máu.
• Dễ bị bầm tím trên da hoặc chảy máu, cảm thấy cơ thể yếu hoặc người mệt mỏi.
• Có thể đi tiểu ít hơn bình thường hoặc không.

Tuy nhiên, không phải bất kỳ ai cũng gặp các tác dụng phụ nêu trên. Hoặc người bệnh cũng có thể gặp một số tác dụng phụ khác không được đề cập đến . Vì vậy, nếu bạn có bất kỳ thắc mắc, lo lắng nào, bạn hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn kịp thời.

Tương tác thuốc

Colchicine sẽ làm giảm hấp thu vitamin B12 nếu sử dụng cùng nhau. Nguyên nhân là do chúng tạo ra tác động không tốt đối với niêm mạc ruột non và ảnh hưởng đến việc hấp thu.

Nếu dùng kết hợp cùng lúc giữa colchicine và thuốc cyclosporin sẽ làm tăng độc tính của cyclosporin.

Quá liều colchicine và xử trí

Trong quá trình sử dụng colchicine, người bệnh cần chú ý tuân thủ đúng liều lượng. Nếu dùng quá liều, khoảng 10mg có thể gây độc và liều gây chết là trên 40 mg.

Tình trạng ngộ độc colchicine thường xảy ra chủ yếu là do chủ ý tự tử. Trường hợp ngộ độc colchicine là rất nặng và tỷ lệ tử vong cũng khá cao (khoảng 30%).

Các triệu chứng ngộ độc colchicine thường xuất hiện sau thời gian uống từ 1 – 8 giờ. Các biểu hiện cụ thể bao gồm:

• Ðau bụng nhiều, nôn nhiều, liệt ruột, tiêu chảy nhiều và có thể xuất hiện máu. 
• Cũng có thể bị viêm dạ dày, hạ canxi huyết, đau khớp, sốt, phát ban, sau đó là mất nước. 
• Thận bị tổn thương dẫn đến thiểu niệu và tiểu ra máu. 
• Gan trở nên to hơn và các transaminase sẽ tăng rất cao. 
• Mạch bị tổn thương nặng, gây sốc và trụy tim mạch. Người bệnh sẽ thở nhanh và xuất hiện các rối loạn về máu  như: tăng bạch cầu, sau đó là giảm tiểu cầu và bạch cầu do tổn thương tủy,… 
• Tình trạng rụng tóc có thể xảy ra vào ngày thứ 10.
• Có thể bị liệt thần kinh trung ương, cho dù lúc đó bệnh nhân vẫn tỉnh táo. Tiên lượng khó khăn. Nguy cơ tử vong thường xảy ra vào ngày thứ 3 do tình trạng rối loạn nước – điện giải, trụy tim mạch, suy hô hấp và nhiễm khuẩn huyết.

Đối với trường hợp ngộ độc và quá liều colchicine sẽ không có điều trị đặc hiệu. Giải pháp chủ yếu là tăng đào thải thuốc bằng cách rửa dạ dày, sau đó là hút tá tràng và dùng than hoạt. 

Bên cạnh đó, người bệnh có thể được áp dụng các biện pháp điều trị hỗ trợ như dùng kháng sinh toàn thân, kháng sinh đường tiêu hóa với liều cao và phục hồi cân bằng nước – điện giải. Hoặc có thể tiêm morphin hay atropin nhằm giảm tình trạng đau bụng, cho thở oxy để đảm bảo sự trao đổi hô hấp tốt. 

Lưu ý khi dùng colchicine

Có thể thấy, ngoài tác dụng trị bệnh, thuốc colchicine có thể gây ra những nguy cơ không nhỏ. Vì vậy, khi quyết định sử dụng colchicine hoặc bất một loại thuốc, bạn phải cân nhắc giữa lợi ích và nguy cơ của việc dùng thuốc. Đối với thuốc này, khi sử dụng, bạn cần xem xét những điều sau:

Trường hợp dị ứng

Hãy nói cho bác sĩ biết nếu bạn đã từng dị ứng hoặc có bất kỳ phản ứng bất thường nào với các loại thuốc trong nhóm này. Cũng cho bác sĩ biết nếu bạn có bất kỳ loại bệnh dị ứng nào khác, như: Dị ứng các loại thực phẩm thuốc nhuộm, động vật, thức ăn hoặc chất bảo quản,… Đối với những sản phẩm không kê đơn, hãy luôn đọc kỹ nhãn thuốc, thành phần và những hoạt chất một cách cẩn thận.

Đối với trẻ em

Hiện nay vẫn chưa có nghiên cứu được thực hiện đối với tác dụng của colchicine ở trẻ em bị bệnh gút. Song về độ an toàn và mức độ hiệu quả của thuốc colchicine vẫn chưa được chứng minh ở trẻ dưới 4 tuổi.

Người cao tuổi

Những bệnh nhân lớn tuổi thường có nhiều vấn đề về gan hoặc thận, vì vậy người cao tuổi cần sử dụng thận trọng và chú ý hiệu chỉnh liều khi sử dụng colchicine. Đồng thời những bệnh nhân lớn tuổi và bị suy nhược sẽ rất dễ bị ngộ độc do tích tụ thuốc.

Thời kỳ cho con bú

Colchicine là loại thuốc đào thải qua sữa mẹ. Vì vậy, để tránh làm nồng độ thuốc cao trong sữa, người bệnh cần hết sức thận trọng. Trường hợp bắt buộc phải dùng thì nên cho con bú sau khoảng 8 giờ và vào buổi tối trước khi ngủ.

Một số lưu ý khác:

• Khi dùng colchicin để điều trị đợt gút cấp, người bệnh phải thận trọng ở những trường hợp bị suy gan, hoặc suy thận, những người mắc bệnh tim hay bệnh tiêu hóa,… 
• Không nên tiêm thuốc theo đường dưới da hoặc tiêm bắp bởi điều này sẽ gây đau nhiều ở vị trí tiêm.
• Với trường hợp điều trị lâu dài bằng colchicine, người bệnh cần định kỳ đếm tế bào máu và định lượng nồng độ creatinin kinase huyết thanh ít nhất 6 tháng 1 lần để phòng tránh nguy cơ bị bệnh cơ và suy tủy.

Trên đây là những thông tin quan trọng nhất về công dụng, cách sử dụng, liều lượng, cũng như các lưu ý trong quá trình sử dụng thuốc colchicine. Tuy nhiên, bài viết chỉ mang tính tham khảo, vì vậy người bệnh cần tuân theo mọi chỉ định của bác sĩ để có được hiệu quả tốt nhất.