Thuốc Kháng Sinh Giả: Vấn Nạn Nhức Nhối Và Những Hệ Lụy Khôn Lường

Bộ Y tế liên tục phát đi cảnh báo về tình trạng thuốc kháng sinh giả tràn lan trên thị trường, gây ra mối đe dọa nghiêm trọng cho sức khỏe cộng đồng.

Mối đe dọa âm thầm đến sức khỏe người Việt

Tình trạng thuốc giả, thuốc kém chất lượng, đặc biệt là thuốc kháng sinh, đang là vấn nạn nhức nhối tại Việt Nam. Trong những năm gần đây, theo báo cáo thông kê của Cục Quản lý Dược (Bộ Y tế), tình trạng này ngày càng diễn biến phức tạp, với nhiều thủ đoạn tinh vi, gây khó khăn cho công tác quản lý và kiểm soát. Các loại thuốc kháng sinh giả thường nhắm vào những loại thuốc phổ biến, được sử dụng rộng rãi, như Amoxicillin, Cephalexin, Azithromycin…

Theo số liệu từ Cục Quản lý Dược, trong năm 2023, lực lượng chức năng đã phát hiện và xử lý gần 1.000 vụ vi phạm liên quan đến thuốc giả, thuốc kém chất lượng, trong đó thuốc kháng sinh chiếm tỷ lệ đáng kể. Các đối tượng làm giả thuốc thường sử dụng các thủ đoạn tinh vi, như làm giả bao bì, nhãn mác, tem chống hàng giả rất giống với thuốc thật, thậm chí còn làm giả cả tem kiểm định của cơ quan chức năng.

Thực trạng thuốc giả không chỉ dừng lại ở những con số thống kê. Một khảo sát của Viện Chiến lược và Chính sách Y tế (Bộ Y tế) năm 2022 cho thấy, có đến 10% số mẫu thuốc kháng sinh được kiểm tra tại các cơ sở bán lẻ trên toàn quốc không đạt tiêu chuẩn chất lượng. Điều này cho thấy, người tiêu dùng đang phải đối mặt với nguy cơ rất cao khi mua và sử dụng thuốc kháng sinh.

Việc sử dụng thuốc kháng sinh giả tiềm ẩn nhiều nguy cơ cho sức khỏe người bệnh. Theo PGS.TS Trần Văn Thuấn, Giám đốc Bệnh viện K Trung ương, thuốc kháng sinh giả thường không chứa thành phần dược chất hoặc chứa hàm lượng dược chất không đủ tiêu chuẩn, dẫn đến việc không có tác dụng điều trị bệnh, thậm chí còn làm bệnh nặng thêm. Nguy hiểm hơn, thuốc kháng sinh giả có thể chứa các tạp chất độc hại, gây ra những phản ứng phụ nghiêm trọng, ảnh hưởng đến gan, thận, hệ thần kinh, thậm chí gây tử vong.

Một trường hợp điển hình được báo Tuổi Trẻ đưa tin vào tháng 8/2024 là việc Bộ Y tế cảnh báo về lô thuốc kháng sinh giả Augmentin 625mg (Amoxicillin + Clavulanic acid) được phát hiện tại một số cơ sở bán lẻ thuốc trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh. Loại thuốc giả này có bao bì, nhãn mác rất giống với thuốc thật, nhưng không chứa hoạt chất Clavulanic acid, dẫn đến việc không có tác dụng điều trị, gây nguy hiểm cho người sử dụng.

Không chỉ tồn tại ở các cơ sở bán lẻ nhỏ lẻ, thuốc kháng sinh giả còn len lỏi vào cả các nhà thuốc lớn, bệnh viện. Vào tháng 10/2023, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đã triệt phá một đường dây sản xuất, buôn bán thuốc kháng sinh giả quy mô lớn, cung cấp thuốc cho nhiều bệnh viện, nhà thuốc trên cả nước. Điều này cho thấy, vấn nạn thuốc giả đã và đang xâm nhập sâu vào hệ thống phân phối thuốc, gây ra mối đe dọa lớn cho sức khỏe cộng đồng.

Việc sử dụng thuốc kháng sinh giả không chỉ gây hại cho sức khỏe người bệnh mà còn góp phần làm gia tăng tình trạng kháng kháng sinh, một trong những thách thức lớn đối với y tế toàn cầu. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), kháng kháng sinh là hiện tượng vi khuẩn kháng lại tác dụng của thuốc kháng sinh, khiến việc điều trị các bệnh nhiễm trùng trở nên khó khăn hơn. Khi sử dụng thuốc kháng sinh giả, vi khuẩn không bị tiêu diệt hoàn toàn, mà ngược lại, chúng có cơ hội thích nghi và phát triển khả năng kháng thuốc. Điều này khiến việc điều trị các bệnh nhiễm trùng trở nên khó khăn hơn, đòi hỏi phải sử dụng các loại kháng sinh mạnh hơn, đắt tiền hơn, và tiềm ẩn nhiều tác dụng phụ hơn.

Giải pháp nào cho bài toán thuốc giả?

Khi sử dụng thuốc kháng sinh giả, hoạt chất kháng sinh không đủ liều lượng hoặc không có tác dụng, vi khuẩn không bị tiêu diệt hoàn toàn mà ngược lại, có cơ hội tiếp xúc và thích nghi với kháng sinh, từ đó hình thành khả năng kháng thuốc. Hệ quả là người bệnh phải sử dụng đến những loại kháng sinh mạnh hơn, đắt tiền hơn và tiềm ẩn nhiều tác dụng phụ hơn. Vòng luẩn quẩn này không chỉ gây khó khăn cho việc điều trị, tăng chi phí y tế, mà còn đe dọa đến tính mạng người bệnh.

Để ngăn chặn tình trạng kháng kháng sinh do thuốc giả gây ra, cần có sự chung tay góp sức của toàn xã hội. Cục Quản lý Dược cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát thị trường thuốc, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, đồng thời cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục để nâng cao nhận thức của người dân về tác hại của thuốc giả và cách phân biệt thuốc thật – giả.

Người dân cần nâng cao ý thức tự bảo vệ sức khỏe, chỉ mua thuốc tại các nhà thuốc uy tín, có đầy đủ giấy phép hoạt động. Trước khi mua thuốc, hãy dành thời gian kiểm tra kỹ thông tin trên bao bì sản phẩm, như tên thuốc, hoạt chất, hàm lượng, ngày sản xuất, hạn sử dụng, số đăng ký, nguồn gốc xuất xứ… Người dân cũng có thể sử dụng phần mềm iCheck để kiểm tra thông tin và truy xuất nguồn gốc của thuốc.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh thuốc cũng cần ý thức được trách nhiệm của mình trong việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Việc tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của pháp luật về sản xuất, kinh doanh thuốc, đảm bảo chất lượng sản phẩm là yếu tố then chốt để ngăn chặn thuốc giả, thuốc kém chất lượng lưu thông trên thị trường.

Cuộc chiến chống thuốc giả, thuốc kém chất lượng, trong đó có thuốc kháng sinh giả, là một cuộc chiến lâu dài và gian nan, đòi hỏi sự nỗ lực không ngừng của toàn xã hội. Mỗi người dân cần là một chiến sĩ trên mặt trận này, bằng cách nâng cao ý thức tự bảo vệ, chủ động phòng tránh, góp phần cùng các cơ quan chức năng đẩy lùi vấn nạn này, bảo vệ sức khỏe cho bản thân, gia đình và cộng đồng.